خواص شنبلیله
اگرچه از شنبلیله عموما در پخت غذاهای مختلف استفاده می‌شود، اما تنها کاربرد این گیاه در آشپرخانه و پخت و پز نبوده و سال‌هاست که از آن به عنوان یک گیاه دارویی استفاده می‌شود. ارتفاع این گیاه داوریی بین 60 الی 90 سانتی‌متر بوده و در بین برگ‌های سبز رنگ آن، گل‌های سفید رنگی شکوفه می‌زنند. رنگ دانه‌ی این گیاه، طلایی/قهوه ای بوده که خود آن نیز حاوی مواد مغذی بوده و طعم تقریبا شیرینی دارد.
محل اصلی رویش شنبلیله در نواحی مدیترانه‌ای، جنوب قاره اروپا و غرب قاره آسیا بوده و بیش از هزار سال است که در طب چینی، از گیاه و دانه‌ی شنبلیله برای درمان چندین بیماری از جمله مشکلات پوستی استفاده می‌شود. در این مقاله، به خواص و مزایای استفاده از شنبلیله و همچنین عوارض مصرف آن، می‌پردازیم.
فهرست محتوایی مقاله
شنبلیله سرشار از مواد مغذی
هر قاشق شنبلیله (معادل 11.1 گرم)، حاوی مواد غذایی زیر است:
- فیبر: 3 گرم
- پروتئین: 3 گرم
- کربوهیدرات: 1 گرم
- آهن: معادل 20 درصد از نیاز روزانه‌ی بدن (RDI)
- منگنز: معادل 7 درصد از RDI
- مگنزیوم: معادل 5 درصد از RDI
علاوه بر آن، هر قاشق از این گیاه دارویی حاوی 35 کالری است. بصورت خلاصه، فیبرها در درمان یبوست و رفع مشکلات گوارشی، آهن در درمان بیماری کم خونی و نهایتا منگنز و منیزیوم نیز در تقویت استخوان‌ها کاربرد دارند.
افزایش شیردهی مادران
نوزادان تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را از شیر مادر دریافت می‌کنند. در بعضی موارد، ظرفیت تولید شیر مادر کفاف مقدار مورد نیاز نوزاد را نداده و باعث ضعف غذایی وی می‌شود. طبق تحقیقات انجام گرفته، استفاده از گیاه شنبلیله می‌تواند بصورت کاملا طبیعی و گیاهی، مقدار شیر تولید شده در پستان مادران را بدون عوارض جانبی، افزایش دهد.
در یک تحقیق که بر روی 14 مادر انجام گرفت، مشخص گردید که مصرف دمنوش‌های گیاهی که حاوی شنبلیله هستند، توانسته بود میزان شیر تولید شده را افزایش داده و رشد (افزایش وزن) نوزادان آن‌ها را نیز بهبود دهد. در این تحقیق، حجم شیر تولید شده در مادران به میزان 73 میلی‌لیتر افزایش یافته بود که این حجم قابل ملاحظه‌ای است.
افزایش هورمون تستوسترون در مردان با شنبلیله
طبق تحقیقات انجام گرفته، مصرف شنبلیله (دمنوش و یا سایر فرآوری‌ها) باعث افزایش سطح هورمون تستوسترون در مردان شده و همچنین سطح لیبیدو (محرک جنسی آقایان) را نیز افزایش می‌دهد. در این تحقیق شش هفته‌ای که بر روی 30 مرد انجام گرفته، روزانه 600 میلی‌گرم عصاره‌ی شنبلیله به آن‌ها داده شد. طبق نتیجه‌ی این پژوهش، مصرف این عصاره باعث افزایش قدرت بدنی، محرک‌های جنسی و نتیجتا سطح هورمون تستوسترون درآنها شد.
کنترل دیابت و سطح قند خون
از شنبلیله می‌توان در درمان و یا کنترل دیابت نوع 2 و نوع 1 استفاده کرد. این گیاه دارویی با اثرگذاری بر روی سوخت و ساز بدن (متابولیسم) به کنترل سطح قند خون کمک کرده و احتمال ابتلای افراد به بیماری قند خون را کاهش می‌دهد. طبق تحقیقات انجام شده، مصرف 50 گرم پودر دانه‌ی شنبلیله (هنگام نهار و هنگام شام) باعث کاهش کلسترول بد خون و افزایش کلسترول خوب خون، در افراد مبتلا به بیماری دیابت نوع 1 می‌شود.
همچنین در تحقیق دیگری که بر روی افراد سالم (بدون دیابت) انجام گرفته بود، مشخص گردید که تنها 4 ساعت پس از مصرف شنبلیله، سطح قند خون در این افراد، به میزان 13.4 درصد کاهش یافته است. محققان بر این باورند که ترکیبات موجود در این گیاه دارویی، باعث بهبود اثرپذیری بدن از هورمون انسولین شده و نتیجتا قند مازاد خون بهتر دفع می‌شود.
بهبود سلامت بدن با شنبلیله
طبق تحقیقات انجام شده، مصرف شنبلیله می‌تواند:
- اشتها را کنترل کند. مصرف این گیاه دارویی به آب کردن چربی‌های بدن کمک کرده و می‌تواند تا 17 درصد از چربی مصرف شده در روز را مستقیما آب کند.
- سطح کلسترول خون را کنترل کند. در یک پژوهش انجام گرفته، ترکیبات موجود در این گیاه به کاهش سطح کلسترول بد و گلیسیرید خون کمک می‌کنند.
- سوزش معده را درمان کند. در تحقیقی که به مدت دو هفته بر روی افراد مبتلا به سوزش معده انجام گرفت، مشخص گردید که اثربخشی شنبلیله بر روی سوزش معده همانند داروی آنت‌اسید (Antacid) بوده که برای درمان این بیماری به کار می‌رود.
- التهاب بدنی را تسکین دهد. در تحقیقی که بر روی موش‌های آزمایشگاهی انجام گرفت، مشخص گردید که ترکبات موجود در این داروی گیاهی، خواص ضد التهابی داشته و پژوهشگران امیدوارند بتوانند از آن برای درمان بیماری‌های التهابی (همانند بیماری آرتروز) استفاده نمایند.
همچنین بعضی از کاربردهای شنبلیله هنوز در هاله‌ای از ابهام بوده و نیاز به تحقیقات بیشتری دارند. این کاربردها به شرح زیر هستند:
- کمک به درمان یبوست
- کاهش درد قاعدگی در بانوان
- درمان پلی‌کیست تخمدان (بیماری کیست تخمدان)
- آرتروز
- کاهش فشار خون (با نرم و گشاد کردن عروق خونی)
- درمان مشکلات نعوظ و ناباروری در آقایان
- اگزما
- مشکلات کلیوی
- کچلی
عوارض جانبی شنبلیله
در کل می‌توان گفت که این گیاه دارویی برای اکثر افراد کاملا بی خطر است. اما در بعضی افراد، مصرف شنبلیله ممکن است به بروز مشکلات گوارشی و اسهال منجر شود. علاوه بر آن، شنبلیله عموما باعث کاهش اشتهای افراد شده و به کاهش وزن کمک می‌کند، بنابراین، افرادی که قصد اضافه کردن وزن و یا چاق شدن دارند، بهتر است از این گیاه و سایر فرآوری‌های آن استفاده نکنند.
افراد مبتلا به بیماری دیابت که در حال حاضر از داروی خاصی استفاده می‌کنند، بهتر است قبل از مصرف شنبلیله، با پزشک متخصص خود مشورت کنند. این گیاه ممکن است باعث کاهش زیاد قند خون افراد شده و نتیجتا عواقب ناخوش‌آیندی را به دنبال داشته باشد.
اگرچه تحقیقات در خصوص این موضوع به نتیجه‌ی معینی نرسیده است، اما طبق پژوهش‌های انجام گرفته بر روی موش‌های آزمایشگاه، مصرف زیاد این گیاه (همانند سایر گیاهان دارویی) ممکن است باعث مشکلات جدی از جمله آسیب دیدگی DNA، کاهش باروری و حتی احتمال زایمان ناموفق (سقط جنین) در بانوان شود.
منابع:
